“Bir şeyi çok fazla veya çok uzun süre düşünmek” anlamına gelen overthinking Türkçeye aşırı düşünme olarak çevrilir. Bir karar verirken veya bir durumu değerlendirirken her şeyi derinlemesine düşünmek insan doğası gereği olsa da çok yoğun bir biçimde tek bir şeyi düşünmek zihnimiz için yorucu olabilir. Eğer tek bir olayı ya da durumu aklınızdan çıkaramıyorsanız ve başka işlere odaklanmakta güçlük çekiyorsanız, aşırı düşünme durumunu yaşıyor olabilirsiniz.

Ancak hemen endişelenmeyin! Bu hayatlarımızın bir noktasında hepimizin başına gelebilir. Hepimiz endişelenmemize veya strese neden olan olaylar yaşarız. Ancak bazı insanlar endişelerini ortadan kaldırmakta ya da stresini yönetmekte zorlanabilir. Gelecek kaygısı yaşarlar ve henüz gerçekleşmemiş olaylar hakkında kendilerini üzecek tahminlerde bulunurlar. Sürekli olarak geleceği kötü olacağı yönünde kafada kurgulamak o anımızı da mahvederek bizi içinden çıkması güç bir duruma sürükleyebilir.

Öte taraftan geçmiş hakkında da sürekli düşünen kişiler “sahip olması gerekenler” ve “yapamadıkları” konusunda kendilerini sıkarlar. Başkalarının onlar hakkında ne düşündüğünden endişelenirler ve zihinlerinde olumsuz iç konuşmaların oluşmasına izin verirler. Oysa ne geleceği ne de geçmişi bu kadar yoğun bir şekilde düşünmek o günümüzü kolaylaştırmaz çoğu zaman. Geleceği ve geçmişi aşırı düşünmek ya kaygılı ruh halinden ya da pişmanlık duyulan birtakım olaylardan kaynaklanır ve dolayısıyla çözüm odaklı bir düşünme süreci değildir.

Vermek zorunda olduğunuz zor bir kararı fazla düşünmek de sorunlara neden olabilir. Kafanızdaki tüm seçenekleri tekrar tekrar değerlendirmek analiz felcine yol açabilir. Bunun sonucunda yanlış eylemde bulunmaktan korkarsınız ve hiçbir eylemde bulunmazsınız. Ancak bazen yanlış karar vermek bile karar verememekten daha iyidir. İster aşırı düşünen biri olun ister zor bir kararın eşiğinde olun, muhtemelen bu yüzden uykusuz geceler yaşadığınız olmuştur. Fakat şunu unutmamak gerekir ki fazla düşünmek, depresyon riskini artırabilir, stres seviyenizi yükseltebilir ve muhakemenizi bulanıklaştırabilir.

Peki neden çok düşünürüz?

Aşırı düşünmeyi nasıl bırakacağınızı öğrenmeden önce “Neden fazla düşünüyorum?” sorusunu ele almalısınız. Aşırı düşünme, anksiyete veya depresyonun bir belirtisi olarak kendini gösterir. Durum buysa, aşırı düşünmeyi azaltmak için anksiyetenizi veya depresyonunuzu tedavi etmesi için bir doktora başvurmanız gerekebilir. Öte yandan aşırı düşünme, daha derin bir ruhsal sorunun belirtisi değilse ve herhangi bir istisnai olaya özgüyse çözümü çok daha kolaydır.

Aşırı düşünmekten nasıl kaçınabiliriz?

‘’Overthinking’’ yani ‘’Aşırı Düşünme’’ durumu bir süreden sonra düşüncelerde aşırı bulanıklaşma, karar vermede fazlaca zorlanma ve kişiyi eyleme geçme konusunda engelleme gibi sonuçlardan ötürü yaşam kalitesini düşürebilmektedir. Aşırı düşünmenin önüne geçmek için şunları uygulayabilirsiniz:

  • ​Hikayelerinizi kontrol edin.

Kim olduğumuz hakkında kendimize anlattığımız hikayeler hayatımızın her yönünü etkiler. Aşırı düşünenler kendilerine “Ben her zaman endişeliyim.” veya “Herkesten daha endişeliyim.” şeklinde telkinlerde bulunabilir. Bunlar sizi geriye sürükler ve aşırı düşünme haline hiç yardımcı olmaz. Kendinize hiç “Neden fazla düşünüyorum?” diye sormadıysanız, öncelikle bunun üzerine düşünmeniz gerekebilir. Sizi sınırlandıran inançlarınızın üstesinden gelmek için önce onları tanımlamanız gerekir. O zaman kendinize bu olumsuz hikayeleri anlatmaya başladığınızda kendinizi yakalayabilir ve bunları olumlu olanlarla değiştirebilirsiniz. Örneğin “Duygularımdan ben sorumluyum.” gibi. Hikayenizi değiştirdiğinizde hayatınızı da değiştirirsiniz.

  • Geçmişi geçmişte bırakın.

Aşırı düşünenler genellikle geçmişe odaklanır ve enerjilerini “şöyle olsaydı ne olurdu” ve “keşke” lere harcarlar. Aşırı düşünmeyi nasıl durduracaklarını çözenler ise geçmişin tam da bu olduğunun farkındalar: Geçmiş değiştirilemez. Değiştirebileceğiniz tek şey ona yüklediğiniz anlamdır. Geçmişi bırakmak, geçmişteki hatalarınızın gelecekteki kararlarınızı kontrol etmesine ve size yapılan kötülüklerin duygularınızı kontrol etmesine izin vermemeniz anlamına gelir. Geçmişi, geçmişteki kişileri ve kendinizi affedin. Bu hikayenizi değiştirmenin en önemli yollarından biridir.

  • Anı yaşayın.

Anı yaşamak, aşırı düşünmeyi nasıl durduracağınızı öğrenmenin anahtarıdır. Çoğu insan anı yaşayamaz çünkü zihni olmuş ve olabileceklerle doludur. Bilmeniz gereken şey zihninizi kontrol edebileceğiniz ve olumsuz duyguları durdurabileceğinizdir. Kontrolden çıkmadan önce aşırı düşündüğünüz o anı fark edin ve kendinize dur deyin. Nefes alın ve o ana odaklanın. Ne duyuyorsunuz ve görüyorsunuz? Ne için minnettarsınız? Anı yaşamak bilinçli farkındalık gerektirir. Meditasyon ve mindfulness egzersizleri gibi günlük ritüeller beyninizi anı yaşamak için yeniden eğitmenize yardımcı olabilir. Bunun zamanla kendiliğinden geliştiğini de göreceksiniz.

  • Duygularınızı kontrol edin.

Anı yaşamak, olumsuz duygularınızı gömmeniz gerektiği anlamına gelmez. Duygularınıza hâkim olmak için onları kabul etmeniz ve temel nedenlerini belirlemeniz gerekir. Endişeli hissettiğinizde, daha derine inin. Bu genellikle, hayatınızın kontrolünü elinizde tutmama veya olmak istediğiniz bir şekilde ilerlememe gibi daha büyük korkularınızla yüzleşmekle ilgilidir. Aşırı düşünmenizin temel nedenlerinin farkına varın ve böylece başlamadan önce bunun önüne geçin. Unutmayın, her şey sizin elinizdedir ve siz istediğinizde gerçekleşir.