Yeryüzünde İz Bırakan Filozoflar

“Sokrates’in yaptıklarımızı sorgulayacağından, Emerson’un doğadan bu kadar uzak konularda yazılar yazdığımız için bizi eleştireceğinden ve Nietzsche’nin biz ağlayana kadar bizimle eğleneceğinden eminiz. Yani eğer karşımızda olsalardı…”

Felsefe çok geniş ve kapsayıcı bir konu olduğu için -yani temelde her şeyle ilgili- konuyu kapsamlı bir şekilde ele almak zor diyebiliriz. Dürüst olmak gerekirse, burada açıklanan teorileri, epistemolojileri ve çerçeveleri tam olarak anlamanın tek gerçek yolu, bu düşünürlerin her biri tarafından yaratılan yazıları ve bunlara adanmış eleştirileri okumaktır. Ancak eğer hızlı bir bakış açısına sahip olmak istiyorsanız, doğru yerdesiniz!

Saint Thomas Aquinas (1225-1274)

Thomas Aquinas, bugün İtalya’nın Lazio bölgesi olarak bilinen yerinde doğmuş, 13. yüzyıldan kalma bir Dominik rahibi ve ilahiyatçıydı. Aquinas’ın Batı düşüncesine en önemli katkısı, doğal teoloji kavramıdır (bazen onun etkisine ithafen Thomizm olarak anılır). Bu inanç sistemi, Tanrı’nın varlığının, kutsal metinler veya dini deneyimlerle değil, akıl ve rasyonel açıklamalarla doğrulandığını kabul eder. Bu ontolojik yaklaşım, modern Katolik felsefesini ve ayinini destekleyen temel önermeler arasındadır. Yazıları ve Aquinas’ın kendisi hala Katolik rahiplik için önde gelen modeller arasında sayılmaktadır. Onun fikirleri aynı zamanda teolojik tartışma, söylem ve ibadet biçimlerinin merkezinde yer almaktadır.

Aristoteles (MÖ 384-322)

Aristoteles, insanlık tarihinin en önemli ve etkili düşünürleri ve öğretmenleri arasındadır. Aristoteles hemen hemen tüm kesimler tarafından – akıl hocası Platon ile birlikte – Batı Felsefesinin babası olarak kabul edilir. Antik Yunanistan’ın kuzey kesiminde doğan Aristoteles’in, yazıları ve metafizik, etik, bilgi ve metodolojik araştırma hakkındaki fikirleri, insan düşüncesinin en temelinde yer alır.

Onu takip eden filozofların çoğu – hem onun fikirlerini yansıtanlar hem de fikirlerine karşı olan filozoflar – onun geniş kapsamlı etkisine doğrudan borçludurlar. Aristoteles’in muazzam etkisi, hem yazılarının genişliğinin hem de yaşamı boyunca kişisel erişiminin doğal bir sonucuydu.

Konfüçyüs (MÖ 551-479)

Çinli öğretmen, yazar ve filozof Konfüçyüs kendisini, kendisinden önce gelen imparatorluk hanedanlarının teolojik fikirleri ve değerleri için bir kanal olarak gördü. Konfüçyüs, aile ve sosyal uyuma vurgu yaparak, manevi ve dini bir geleneği yansıtan ama aynı zamanda belirgin bir şekilde hümanist ve hatta laik olan bir yaşam biçimini savundu.

Taocu ata Lao-Tzu’nun çağdaşı olduğu düşünülen Konfüçyüs, Doğu yasal geleneklerinin gelişimi ve bilimsel bir yönetici sınıfın ortaya çıkması üzerinde derin bir etkiye sahipti.

René Descartes (1596-1650)

Fransız bir filozof, matematikçi ve bilim adamı olan Descartes, Fransa’da doğdu ama hayatının 20 yılını Hollanda’da geçirdi. Hollanda Devletleri Ordusu’nun bir üyesi, daha sonra Orange Prensi ve daha sonra Stadtholder (Hollanda Cumhuriyeti’nde ulusal bir liderlik pozisyonu) olarak Descartes, Hollanda Altın Çağı olarak bilinen dönem boyunca hatırı sayılır bir entelektüel etkiye sahipti. Kendisinden önce gelenlerin fikirlerini çürüterek veya geri almaya teşebbüs ederek kendinden sık sık söz ettirdi.

Ralph Waldo Emerson (1803-1882)

Boston doğumlu şair, filozof ve yazar olan Ralph Waldo Emerson, aşkıncı hareketin öncüsüdür. Bu, toplum, materyalizm ve örgütlü din tarafından dayatılan baskıları bireycilik, özgürlük ve ruhun çevreleyen doğal dünya ile ilişkisine kişisel bir vurgu lehine reddeden belirgin bir Amerikan felsefi yönelimiydi. Kendisi açıkça bir “natüralist” olmasa da, Emerson’un idealleri 20. yüzyıl hareketi tarafından benimsendi. Ayrıca Amerikan romantik hareketinde önemli bir figür olarak görüldü.

Michel Foucault (1926-1984)

Fransa’da doğan tarihçi, sosyal teorisyen ve filozof Michel Foucault, öğretilerinin ve yazılarının çoğunu güç ve bilginin incelenmesine ve bunların sosyal kontrolle bağlantısına adadı. Genellikle bir postmodernist olarak tanımlansa da, Foucault kendisini modernitenin bir eleştirmeni olarak düşünmeyi tercih etti. Fransa adına uluslararası bir diplomat olarak yaptığı hizmet, tarih boyunca sosyal yapılara ve bunların ırksal, dini ve cinsel eşitsizliğin uygulanmasına nasıl hizmet ettiğine dair anlayışını da etkiledi. İdealleri özellikle ilerici hareketler tarafından benimsendi ve yaşamı boyunca pek çok kişiyle ittifak kurdu. Irkçılığa, insan hakları ihlallerine, mahkum suistimallerine ve akıl hastalarının marjinalleştirilmesine karşı hareketlerde aktif olarak, sosyal adalet, insan hakları ve feminizm hareketlerinde sıklıkla önemli bir etki olarak anılır. Daha geniş bir ifadeyle, iktidar ve sosyal kontrol konusundaki incelemesi, sosyoloji, iletişim ve siyaset bilimi çalışmaları üzerinde doğrudan bir etkiye sahipti.

Friedrich Nietzsche (1844-1900)

Friedrich Nietzsche bir şair, kültür eleştirmeni ve filozoftu ve aynı zamanda insanlık tarihinin en yetenekli beyinlerinden birinin sahibiydi. Alman düşünürün fikir sistemi, Batı Dünyası üzerinde derin bir etkiye sahip olacak ve hem yaşamı boyunca hem de sonrasında entelektüel söyleme derinden katkıda bulunacaktır. Tarihten, dinden ve bilimden sanata, kültüre ve Antik Yunan ve Roma trajedilerine kadar muazzam bir konu yelpazesi üzerine yazan Nietzsche, vahşi bir zekâ ve bir ironi aşkıyla yazdı. Bu güçleri, hakikat, Hıristiyan ahlakı ve toplumsal yapıların ahlaki değerlerin formülasyonumuz üzerindeki etkisine ilişkin yapısökümcü incelemeleri kaleme almak için kullandı. Nietzshe’nin yazıları için de esas olan, hayatın kendisi de dahil olmak üzere her şeyin anlamdan yoksun olduğu temel fikri olan nihilizmin krizinin dile getirilmesidir. Özellikle bu fikir, takip eden varoluşçu ve sürrealist hareketlerin önemli bir bileşeni olarak kalacaktır.

Kullanılan tüm görseller britannica.com ve tr.wikipedia.org adresinden alınmıştır.

“Mısır mitolojisine giriş” başlıklı blog yazımıza gidebilir ya da Öğren kategorisine geri dönebilirsiniz.